Czytam, więc wiem. Optymizmu można się nauczyć

Zadaniem psychologii pozytywnej jest pomoc ludziom w osiągnięciu dobrostanu - takiego życia, które nie tylko będzie wolne od cierpienia ale i będzie sprawiało satysfakcję. Psychologowie uznają, że takie życie jest w zasięgu każdego człowieka. Można nauczyć się sposobów myślenia i zachowania, które pozwolą poczuć pełnię życia.

Według statystyk pół miliona Polaków choruje na depresję. Może być ona przyczyną samobójstw. W Polsce popełnia je rocznie ok. 300 nastolatków. Specjaliści wśród przyczyn depresji wskazują sposób myślenia sprzyjający zapadaniu na tę chorobę. Polega on na negatywnym nastawieniu, obwinianiu się za nieszczęścia, skupianiu się na złych wydarzeniach z przeszłości i przekonaniu, że nic dobrego nie wydarzy się w przyszłości. Dorastanie to trudny okres ze względu na zmiany w biologii i psychice młodych ludzi. Nie mają oni jeszcze wykształconych zdrowych mechanizmów radzenia sobie z potencjalnymi trudnościami. Jeśli nastolatek napotka problemy związane z funkcjonowaniem w rodzinie, grupie rówieśników, szkole, nie znajdzie wsparcia i ulegnie "czarnej" wizji siebie i swojej rzeczywistości to może nie udźwignąć tego ciężaru. Depresja jest chorobą o tyle zdradliwą, że jej początkowe objawy mogą być bagatelizowane przez samego chorego i jego otoczenie. Mówi się wówczas, że ktoś ma złych nastrój, z lenistwa nie chce się uczyć i po prostu nie lubi swoich rówieśników i woli nie wychodzić z domu. Gdy depresja rozwinie się, konieczna będzie interwencja psychiatry i psychoterapeuty a zdrowienie pochłonie wiele wysiłku i czasu.

Z pomocą przychodzą programy edukacyjne tworzone zgodnie z założeniami psychologii pozytywnej. Są one oparte na założeniu, że nasze przekonania o wydarzeniach mają pośredni wpływ na nasze emocje i zachowania. Zatem poprzez analizę i zmianę tych przekonań możemy wpłynąć na to, co czujemy i jak się zachowamy w każdej sytuacji. Optymiści to ludzie, którzy napotkawszy kłopoty uznają, że nie są za nie odpowiedzialni, że są one przejściowe. Badania wykazują, że osoby o optymistycznym sposobie myślenia lepiej radzą sobie w życiu, są zdrowsze i dłużej żyją. Sposobu myślenia o sobie i rzeczywistości uczymy się w dzieciństwie poprzez obserwację innych i próbując samemu nadać sens rzeczywistości. Niestety w wielu przypadkach uczymy się w ten sposób bezradności, niewiary w swoje możliwości i przekonania o wrogości świata zewnętrznego.

Tymczasem nawet jeśli w tej chwili nie jesteśmy zadowoleni ze swoich osiągnięć, to poprzez zmianę myślenia (a za nią pójdzie zmiana zachowania) możemy zwiększyć szanse na satysfakcjonujące życie.
Młodzi ludzie uczestnicząc w programach edukacyjnych kształcących odporność psychiczną uczą się rozpoznawania błędów w myśleniu (np. obwiniania siebie za wszystko), oceniania adekwatności swoich myśli do rzeczywistości, pokonywania negatywnych przekonań. Uczniowie poznają także różne strategie rozwiązywania problemów i radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Dowiadują się jak można sobie radzić z trudnymi emocjami. Uczą się także zachowania asertywnego, efektywnego komunikowania się , negocjacji, podejmowania decyzji. Ćwiczą je poprzez uczestnictwo w symulacjach.

Poznawanie losów bohaterów literackich i filmowych, postaci historycznych jest kolejnym sposobem na dostrzeganie postaw, które pozwalają na czerpanie satysfakcji z życia. Także rodzice mogą uczyć optymistycznego sposobu myślenia już małe dzieci. Poprzez stwarzanie im możliwości wykonywania samodzielnych zadań i odnoszenia przy tym sukcesów (nawet jeśli chodzi o pozbieranie zabawek do pudełka) dzieci dowiadują się, że mają wpływ na rzeczywistość i mogą ją zmieniać. Gdy zdarzą im się niepowodzenia, warto im pokazywać, że to tylko chwilowe.

Autorem tekstu jest Artur Brzeziński z Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku.