CLZ. Jerzy Barańczuk pokaże wystawę fotografii. białostockie ZEOj (zdjęcia)

Ludwik Zamenhof jest znaną postacią na świecie. Dowodem na to jest fakt, że co roku idąc śladem twórcy Esperanto Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku odwiedza wiele osób z odległych kontynentów. Niewątpliwie jest najbardziej rozpoznawalnym na świecie białostoczaninem. W wielu miejsca na kuli ziemskiej upamiętniono Ludwika Zamenhofa i jego dzieło. Pierwszym na świecie obiektem, któremu nadano nazwę Esperanto był hiszpański statek zwodowany w 1896 roku.

Natomiast pierwszy pomnik symbolizujący ideę Esperanta odsłonięto w 1914 roku, także za życia Zamenhofa, w czeskim uzdrowisku Františkovy Lázně podczas IV Austriackiego Kongresu Esperanto. Autorem rzeźby był Karel Wilfert Jr. Monument wykonano z wapienia bawarskiego i brązu, przypominał kształt kolumny i posiadał inskrypcję: Per Esperanto al Paco, Harmonio, Laboro kaj Dio! tzn. Poprzez Esperanto do pokoju, harmonii, pracy i Boga! Został zniszczony przez nazistów w 1939 r. Przez lata wielu ulicom, placom, bulwarom miast nadano imię Zamenhofa, Esperanto lub Esperantystów, a także patronów znanych esperantystów, zwykle lokalnych. Przykładem może być bezimienna ulica położona w granicach osiedli Jaroszówka i Wygoda w Białymstoku, którą w 2017 roku nazwano imieniem Jakuba Szapiro – wybitnego białostockiego esperantysty z okresu międzywojennym. Takie trwałe oznakowane obiekty związane z Esperantem lub Zamenhofem nazywamy ZEO (esp. Zamenhof/Esperanto-Objekto, liczba mnoga: ZEOj). Wśród ZEOj znajdujemy asteroidy, murale, graffiti, witraże, szpitale i szkoły, nazwy pociągu, pętli tramwajowej, tulipana czy oscyloskopu. Pierwszy raz ten skrót został użyty przez niemieckiego esperantystę Hugo Röllingera w książce Monumente pri Esperanto – ilustrita dokumentaro pri 1044 Zamenhof/Esperanto Objektoj en 54 landoj tzn. Pomnikowo o Esperanto – ilustrowana dokumentacja o 1044 obiektach związanych z Zamenhofem lub Esperanto w 54 krajach, wydanej w 1997 roku w Rotterdamie podczas Universala Kongreso de Esperanto czyli Światowego Kongresu Esperanto. Obecnie misję odnotowywania światowych ZEOj zajmuje się Polak – Robert Kamiński z Łodzi. Do 2018 roku zebrano informację, że obiektów ZEOj na świecie jest ponad 1600.

W Polsce, w wielu miastach znajdziemy przykłady ZEOj. Białystok również może pochwalić się wieloma ZEOj. Okazuje się, że mieszkańcy i włodarze naszego grodu pamiętają o słynnym białostoczaninie – ośmiokrotnie nominowanym do pokojowej nagrody Nobla. To właśnie w Białymstoku już w 1919 r., zaraz po odzyskaniu niepodległości, przemianowano ulicę Zieloną nadając jej imię Zamenhofa – była to pierwsza taka ulica na ziemiach polskich. Fotografie prezentowane na wystawie przedstawiają wszystkie białostockie ZEOj przekonując, że nasze miasto znajduje się w czołówce popularyzowania Zamenhofa i Esperanta. Fotografie wykonał Jerzy Barańczuk. Autor podjął się trudnego zadania zilustrowania miejsc i obiektów, wśród których znajdziemy te rozpoznawalne, ale także mało znane i z trudem lokalizowane na mapie Białegostoku. Przykładem mogą być dwie ulice Esperantystów i Antoniego Grabowskiego, które powstały 1996 roku na obrzeżach miasta, na rozbudowującym się osiedlu Bacieczki. Warto przypomnieć, że Antoni Grabowski (1857-1921) - polski inżynier chemik, był „lirą Esperanta”, przełożył na międzynarodowy język m.in. Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Halkę Stanisława Moniuszki, Mazepę Juliusza Słowackiego, pieśni i poezję. Znał dziewięć języków na poziomie zaawansowanym, a kolejne piętnaście - rozumiał. Podczas swoich wykładów na konkretnych przykładach pokazywał, jak nauka Esperanta poprzedzająca kursy francuskiego i łaciny przyspiesza naukę tych języków (propedeutyka). Był współtwórcą Akademio de Esperanto. Opracował Słownik Języka Esperanto (1910).

Wśród fotografii Jerzego Barańczuka znajdziemy także najnowsze ZEOj, jak powstały w 2018 roku mural Liberecon por la Mondo – Wolność dla świata autorstwa Macieja Szupicy. W kwietniu 2019 roku w 160. rocznicę urodzin twórcy Esperanta odsłonięty został Pomnik młodego Ludwika Zamenhofa. Autorami tej rzeźby są: Katarzyna Piotrowska i Ryszard Piotrowski. Jest to pomnik z przesłaniem: nastoletni Ludwik podąża w kierunku ratusza, a jego wzrok utkwił w rozsypanych na trotuarze literach z alfabetu języka polskiego, cyrylicy, jidysz – symbolizujących wielojęzyczne miasto jakim był przed laty Białystok. Powstał dzięki inicjatywie białostoczan, którzy zagłosowali na niego w Budżecie Obywatelskim. W formie fototapety i instalacji wybrzmi na prezentowanej ekspozycji.

Wystawę Białostockie ZEOj w ramach XX Białostockich Dni Zamenhofa,można oglądać w Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19 od 13 grudnia, od godziny 17.15

Białostockie ZEOj (wg kolejności fotografii na wystawie w CLZ)

- Szkoła Podstawowa nr 51 im. Ludwika Zamenhofa, ul. Jana Krzysztofa Kluka 11A w Białymstoku
- Mural Liberecon por la Mondo – Wolność dla świata, ul. Władysława Broniewskiego 23, autor: Maciej Szupica, rok powstania: 2018
- Ulica Jakuba Szapiro, osiedle Jaroszówka/Wygoda, rok powstania: 2017
- Tablica pamiątkowa na domu, w którym mieszkał esperantysta Jakub Szapiro, ul. Lipowa 42, rok powstania: 2019
- Ulica Antoniego Grabowskiego – tłumacza literatury na esperanto, osiedle Bacieczki, rok powstania: 1996
- Ulica Esperantystów, odchodzi od Alei Jana Pawła II, rok powstania: 1996
- Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Ludwika Zamenhofa, ul. Jerzego Waszyngtona 17, rok powstania: 1988
- UDSK im. Ludwika Zamenhofa, sala audytoryjna Zamenhof
- UDSK im. Ludwika Zamenhofa, sala konferencyjna Esperanto
- UDSK im. Ludwika Zamenhofa, sala ćwiczeń rehabilitacyjnych im. Lidii Zamenhof
- Kafejeto, ul. Mazowiecka 48 w Białymstoku, rok powstania: 2014
- Ulica Ludwika Zamenhofa, pierwsza w wolnej Polsce, od 1919 roku
- Tablica, ul. Ludwika Zamenhofa 26. Tu stał dom w którym 15 grudnia 1859 roku urodził się twórca Międzynarodowego Języka Esperanto Dr Ludwik Zamenhof - Ĉi tie staris la domo, en kiu la 15 de decembro 1859 jaro naskiĝis kreinto de Internacia Lingvo Esperanto D-ro Ludoviko Zamenhof, tablicę wmurowano w 1959 roku
- Mural, ul. Ludwika Zamenhofa 26, autor: Jerzy Muszyński, rok powstania: 2008
- Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19, rok powstania: 2009
- Hotel Esperanto, ul. Legionowa 10, rok powstania: 2012
- Esperanto Cafe, Rynek Kościuszki 10
- Pomnik młodego Ludwika Zamenhofa, wylot z Rynku Kościuszki na ul. Zamenhofa, autorzy: Katarzyna Piotrowska i Ryszard Piotrowski, rok powstania: 2019
- Klub Fundacji im. Ludwika Zamenhofa i Białostockiego Towarzystwa Esperantystów, ul. Piękna 3
- Pomnik upamiętniający 72. Światowy Kongres Esperanto, ul. Piękna 3, rok powstania 1987
- Lekcje języka esperanto prowadzone przez Białostocki Towarzystwo Esperantystów, ul. Piękna 3
- Pomnik Ludwika Zamenhofa, ul. Icchoka Malmeda, autor: Jan Kucz, rok powstania: 1973
- Esperanto-Libraro - filia biblioteczna Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego, ul. Warszawska 19, rok powstania: 2010
- Tablica pamiątkowa na budynku dawnego Gimnazjum realnego, w którym uczył się Ludwik Zamenhof, ul. Warszawska 8
- Szlak esperanto i wielu kultur - ścieżka turystyczna, działa od roku 2009
- Płaskorzeźba portret Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19, autor: Jerzy Grygorczuk, rok powstania: 2009

Zebrała i przygotowała: Katarzyna Lewończuk-Barańczuk

Wystawa została zamówiona na XX Białostockie Dni Zamenhofa, czynna od 13 grudnia 2019 do 19 stycznia 2020 roku.

Kim jest Jerzy Barańczuk?

Jerzy Barańczuk – fotograf, autor warsztatów fotograficznych; od ponad czterdziestu lat fotograficznie dokumentuje życie społeczno-kulturalne mieszkańców Łap i okolic; jest pomysłodawcą i pionierem w utrwalaniu metodą wideo relacji świadków historii związanych z ziemią łapską; zawodowo zajmuje się projektowaniem graficznym, składem i przygotowaniem do druku wydawnictw; ma znaczący udział w realizacjach publikacji albumowych i książkowych o tematyce historycznej; zdigitalizował kilkanaście tysięcy negatywów szklanych wybitnego przedwojennego fotografa Władysława Piotrowskiego; organizował plenery fotograficzne, w tym Międzynarodowy Plener Fotograficzny Dolina Narwi, którego finałem była dużo formatowa wystawa (pokazywana także w Białostockim Ośrodku Kultury w 2008 roku i w Grodnie na Białorusi) oraz wydawnictwo albumowe; był akredytowanym fotoreporterem podczas III pielgrzymki Jana Pawła II do Polski.