Ludwik Zamenhof jest znaną postacią na świecie. Dowodem na to jest fakt, że co roku idąc śladem twórcy Esperanto Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku odwiedza wiele osób z odległych kontynentów. Niewątpliwie jest najbardziej rozpoznawalnym na świecie białostoczaninem. W wielu miejsca na kuli ziemskiej upamiętniono Ludwika Zamenhofa i jego dzieło. Pierwszym na świecie obiektem, któremu nadano nazwę Esperanto był hiszpański statek zwodowany w 1896 roku.
Natomiast pierwszy pomnik symbolizujący ideę Esperanta odsłonięto w 1914 roku, także za życia Zamenhofa, w czeskim uzdrowisku Františkovy Lázně podczas IV Austriackiego Kongresu Esperanto. Autorem rzeźby był Karel Wilfert Jr. Monument wykonano z wapienia bawarskiego i brązu, przypominał kształt kolumny i posiadał inskrypcję: Per Esperanto al Paco, Harmonio, Laboro kaj Dio! tzn. Poprzez Esperanto do pokoju, harmonii, pracy i Boga! Został zniszczony przez nazistów w 1939 r. Przez lata wielu ulicom, placom, bulwarom miast nadano imię Zamenhofa, Esperanto lub Esperantystów, a także patronów znanych esperantystów, zwykle lokalnych. Przykładem może być bezimienna ulica położona w granicach osiedli Jaroszówka i Wygoda w Białymstoku, którą w 2017 roku nazwano imieniem Jakuba Szapiro – wybitnego białostockiego esperantysty z okresu międzywojennym. Takie trwałe oznakowane obiekty związane z Esperantem lub Zamenhofem nazywamy ZEO (esp. Zamenhof/Esperanto-Objekto, liczba mnoga: ZEOj). Wśród ZEOj znajdujemy asteroidy, murale, graffiti, witraże, szpitale i szkoły, nazwy pociągu, pętli tramwajowej, tulipana czy oscyloskopu. Pierwszy raz ten skrót został użyty przez niemieckiego esperantystę Hugo Röllingera w książce Monumente pri Esperanto – ilustrita dokumentaro pri 1044 Zamenhof/Esperanto Objektoj en 54 landoj tzn. Pomnikowo o Esperanto – ilustrowana dokumentacja o 1044 obiektach związanych z Zamenhofem lub Esperanto w 54 krajach, wydanej w 1997 roku w Rotterdamie podczas Universala Kongreso de Esperanto czyli Światowego Kongresu Esperanto. Obecnie misję odnotowywania światowych ZEOj zajmuje się Polak – Robert Kamiński z Łodzi. Do 2018 roku zebrano informację, że obiektów ZEOj na świecie jest ponad 1600.
W Polsce, w wielu miastach znajdziemy przykłady ZEOj. Białystok również może pochwalić się wieloma ZEOj. Okazuje się, że mieszkańcy i włodarze naszego grodu pamiętają o słynnym białostoczaninie – ośmiokrotnie nominowanym do pokojowej nagrody Nobla. To właśnie w Białymstoku już w 1919 r., zaraz po odzyskaniu niepodległości, przemianowano ulicę Zieloną nadając jej imię Zamenhofa – była to pierwsza taka ulica na ziemiach polskich. Fotografie prezentowane na wystawie przedstawiają wszystkie białostockie ZEOj przekonując, że nasze miasto znajduje się w czołówce popularyzowania Zamenhofa i Esperanta. Fotografie wykonał Jerzy Barańczuk. Autor podjął się trudnego zadania zilustrowania miejsc i obiektów, wśród których znajdziemy te rozpoznawalne, ale także mało znane i z trudem lokalizowane na mapie Białegostoku. Przykładem mogą być dwie ulice Esperantystów i Antoniego Grabowskiego, które powstały 1996 roku na obrzeżach miasta, na rozbudowującym się osiedlu Bacieczki. Warto przypomnieć, że Antoni Grabowski (1857-1921) - polski inżynier chemik, był „lirą Esperanta”, przełożył na międzynarodowy język m.in. Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Halkę Stanisława Moniuszki, Mazepę Juliusza Słowackiego, pieśni i poezję. Znał dziewięć języków na poziomie zaawansowanym, a kolejne piętnaście - rozumiał. Podczas swoich wykładów na konkretnych przykładach pokazywał, jak nauka Esperanta poprzedzająca kursy francuskiego i łaciny przyspiesza naukę tych języków (propedeutyka). Był współtwórcą Akademio de Esperanto. Opracował Słownik Języka Esperanto (1910).
Wśród fotografii Jerzego Barańczuka znajdziemy także najnowsze ZEOj, jak powstały w 2018 roku mural Liberecon por la Mondo – Wolność dla świata autorstwa Macieja Szupicy. W kwietniu 2019 roku w 160. rocznicę urodzin twórcy Esperanta odsłonięty został Pomnik młodego Ludwika Zamenhofa. Autorami tej rzeźby są: Katarzyna Piotrowska i Ryszard Piotrowski. Jest to pomnik z przesłaniem: nastoletni Ludwik podąża w kierunku ratusza, a jego wzrok utkwił w rozsypanych na trotuarze literach z alfabetu języka polskiego, cyrylicy, jidysz – symbolizujących wielojęzyczne miasto jakim był przed laty Białystok. Powstał dzięki inicjatywie białostoczan, którzy zagłosowali na niego w Budżecie Obywatelskim. W formie fototapety i instalacji wybrzmi na prezentowanej ekspozycji.
Wystawę Białostockie ZEOj w ramach XX Białostockich Dni Zamenhofa,można oglądać w Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19 od 13 grudnia, od godziny 17.15
Białostockie ZEOj (wg kolejności fotografii na wystawie w CLZ)
- Szkoła Podstawowa nr 51 im. Ludwika Zamenhofa, ul. Jana Krzysztofa Kluka 11A w Białymstoku
- Mural Liberecon por la Mondo – Wolność dla świata, ul. Władysława Broniewskiego 23, autor: Maciej Szupica, rok powstania: 2018
- Ulica Jakuba Szapiro, osiedle Jaroszówka/Wygoda, rok powstania: 2017
- Tablica pamiątkowa na domu, w którym mieszkał esperantysta Jakub Szapiro, ul. Lipowa 42, rok powstania: 2019
- Ulica Antoniego Grabowskiego – tłumacza literatury na esperanto, osiedle Bacieczki, rok powstania: 1996
- Ulica Esperantystów, odchodzi od Alei Jana Pawła II, rok powstania: 1996
- Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Ludwika Zamenhofa, ul. Jerzego Waszyngtona 17, rok powstania: 1988
- UDSK im. Ludwika Zamenhofa, sala audytoryjna Zamenhof
- UDSK im. Ludwika Zamenhofa, sala konferencyjna Esperanto
- UDSK im. Ludwika Zamenhofa, sala ćwiczeń rehabilitacyjnych im. Lidii Zamenhof
- Kafejeto, ul. Mazowiecka 48 w Białymstoku, rok powstania: 2014
- Ulica Ludwika Zamenhofa, pierwsza w wolnej Polsce, od 1919 roku
- Tablica, ul. Ludwika Zamenhofa 26. Tu stał dom w którym 15 grudnia 1859 roku urodził się twórca Międzynarodowego Języka Esperanto Dr Ludwik Zamenhof - Ĉi tie staris la domo, en kiu la 15 de decembro 1859 jaro naskiĝis kreinto de Internacia Lingvo Esperanto D-ro Ludoviko Zamenhof, tablicę wmurowano w 1959 roku
- Mural, ul. Ludwika Zamenhofa 26, autor: Jerzy Muszyński, rok powstania: 2008
- Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19, rok powstania: 2009
- Hotel Esperanto, ul. Legionowa 10, rok powstania: 2012
- Esperanto Cafe, Rynek Kościuszki 10
- Pomnik młodego Ludwika Zamenhofa, wylot z Rynku Kościuszki na ul. Zamenhofa, autorzy: Katarzyna Piotrowska i Ryszard Piotrowski, rok powstania: 2019
- Klub Fundacji im. Ludwika Zamenhofa i Białostockiego Towarzystwa Esperantystów, ul. Piękna 3
- Pomnik upamiętniający 72. Światowy Kongres Esperanto, ul. Piękna 3, rok powstania 1987
- Lekcje języka esperanto prowadzone przez Białostocki Towarzystwo Esperantystów, ul. Piękna 3
- Pomnik Ludwika Zamenhofa, ul. Icchoka Malmeda, autor: Jan Kucz, rok powstania: 1973
- Esperanto-Libraro - filia biblioteczna Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego, ul. Warszawska 19, rok powstania: 2010
- Tablica pamiątkowa na budynku dawnego Gimnazjum realnego, w którym uczył się Ludwik Zamenhof, ul. Warszawska 8
- Szlak esperanto i wielu kultur - ścieżka turystyczna, działa od roku 2009
- Płaskorzeźba portret Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19, autor: Jerzy Grygorczuk, rok powstania: 2009
Zebrała i przygotowała: Katarzyna Lewończuk-Barańczuk
Wystawa została zamówiona na XX Białostockie Dni Zamenhofa, czynna od 13 grudnia 2019 do 19 stycznia 2020 roku.
Kim jest Jerzy Barańczuk?
Jerzy Barańczuk – fotograf, autor warsztatów fotograficznych; od ponad czterdziestu lat fotograficznie dokumentuje życie społeczno-kulturalne mieszkańców Łap i okolic; jest pomysłodawcą i pionierem w utrwalaniu metodą wideo relacji świadków historii związanych z ziemią łapską; zawodowo zajmuje się projektowaniem graficznym, składem i przygotowaniem do druku wydawnictw; ma znaczący udział w realizacjach publikacji albumowych i książkowych o tematyce historycznej; zdigitalizował kilkanaście tysięcy negatywów szklanych wybitnego przedwojennego fotografa Władysława Piotrowskiego; organizował plenery fotograficzne, w tym Międzynarodowy Plener Fotograficzny Dolina Narwi, którego finałem była dużo formatowa wystawa (pokazywana także w Białostockim Ośrodku Kultury w 2008 roku i w Grodnie na Białorusi) oraz wydawnictwo albumowe; był akredytowanym fotoreporterem podczas III pielgrzymki Jana Pawła II do Polski.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?