Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Biblioteka Naukowa Białowieskiego Parku Narodowego - unikalne archiwum przyrody

Piotr Bajko [email protected] tel. 85 682 23 95
Dom Marszałkowski w Białowieży, w którym mieści się obecnie biblioteka Białowieskiego Parku Narodowego
Dom Marszałkowski w Białowieży, w którym mieści się obecnie biblioteka Białowieskiego Parku Narodowego Fot. Małgorzata Karczewska
Biblioteka Naukowa Białowieskiego Parku Narodowego ma najbogatszy w regionie zbiór publikacji o Puszczy Białowieskiej i Białowieży. Chętnie korzystają z niej naukowcy prowadzący w Puszczy badania, studenci piszący prace dyplomowe oraz przewodnicy turystyczni, dziennikarze, filmowcy i ostatnio coraz częściej turyści.

Powstanie biblioteki Białowieskiego Parku Narodowego wiąże się z prof. Józefem Paczoskim, który w listopadzie 1923 roku został kierownikiem rezerwatów w Puszczy Białowieskiej. Rezerwaty w kwietniu 1924 roku weszły w skład utworzonego Nadleśnictwa Rezerwat (od 1932 roku oficjalnie parku narodowego), a Józef Paczoski został nadleśniczym. W tym właśnie czasie zaczął gromadzić zbiory biblioteczne, ukierunkowując już na samym początku ich tematykę.

Dość szybko wyodrębnił się specjalny dział wydawnictw o Puszczy Białowieskiej. Bibliotekę umieszczono w jednym z pokojów pałacu carskiego w Białowieży, po sąsiedzku ze zbiorami muzealnymi. Była ona integralną część muzeum przyrodniczego w okresie międzywojennym i kilka lat po wojnie.

W sprawozdaniu z prac wykonanych w 1926 roku prof. Paczoski podawał, że biblioteka liczyła 612 pozycji. W trzy lata później zbiory powiększyły się do około 1000 pozycji. W 1939 roku biblioteka miała na stanie 1350 pozycji, w tym 100 w dziale czasopism. Z jej zbiorów korzystali studenci, leśnicy, przyrodnicy i naukowcy. W sali bibliotecznej przechowywano też zielnik roślin puszczańskich, udostępniany tylko w celach naukowych.

Od stycznia 1929 roku opiekę nad biblioteką przejął następca prof. Paczoskiego - Jerzy Karpiński. Bibliotekę miał pod swoją pieczą do końca 1951 roku, z przerwą podczas II wojny światowej.

Zarówno J. Paczoski, jak i J. J. Karpiński, troszczyli się o systematyczne powiększanie zbiorów. Sporo pozycji ofiarowali bibliotece odwiedzający Białowieżę goście z kraju i zza granicy (szczególnie przedstawiciele nauki).

Prof. Józef Paczoski informował na łamach "Lasu Polskiego" (nr 2/1925), że np. prof. Lauri Ilvessalo, inspektor lasów państwowych Finlandii, po zwiedzeniu w 1924 roku Puszczy Białowieskiej, przysłał do muzeum 8 tomów fińskiego wydawnictwa "Communicationes ex Instituto Questionum Forestalium Finlandiae editae" i prawie kompletną serię "Acta Forestalia Fennica".

W styczniu 1937 roku biblioteka zmieniła dotychczasowe lokum. Wraz z muzeum przyrodniczym została przeniesiona z pałacu do osobnego budynku w Parku Pałacowym.

Podczas okupacji radzieckiej, wiosną 1940 roku, w Białowieży utworzono Przyrodniczo-Historyczną Stację Naukowo-Doświadczalną, działającą przy Białoruskim Państwowym Rezerwacie "Puszcza Białowieska". Przedwojenną bibliotekę Parku włączono do tej placówki, jako osobny dział. Zbiory powiększyły się wtedy nieznacznie.

Okupant niemiecki obszedł się z biblioteką dość łaskawie. Niewielkie ubytki w księgozbiorze powstały w okresie wyzwalania Białowieży spod okupacji, w drodze szabrownictwa dokonywanego przez okolicznych mieszkańców. Tadeusz Szczęsny na łamach czasopisma "Chrońmy Przyrodę Ojczystą" (nr 1-2/1946) wspomina również o stratach w zbiorach klisz i przeźroczy. Biblioteka w tym czasie liczyła 1103 tytuły (w 1313 tomach) oraz 100 roczników czasopism (2017 numerów).

Po utworzeniu w marcu 1945 roku Filii Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży, biblioteka Parku Narodowego weszła w jej skład i pozostawała do początku lipca 1950 roku, tj. do czasu, kiedy Filia IBL oddzieliła się od Białowieskiego Parku Narodowego. Zbiory biblioteczne przeszły wówczas w całości do utworzonego Zakładu Badania Lasów Pierwotnych IBL. Park rozpoczął gromadzenie zbiorów bibliotecznych praktycznie od podstaw. Pierwsze pozycje wpłynęły do obecnej biblioteki BPN w styczniu 1955 roku. W 1960 roku księgozbiór biblioteki BPN liczył 633 egzemplarzy (w tym czasie księgozbiór placówki IBL powiększył się do ok. 3000 woluminów). Przy organizacji biblioteki parkowej duże zasługi położył adiunkt BPN Stanisław Schabiński. Bibliotekarzami byli wówczas, kolejno, Ksenia Omieliańczyk i Edmund Wagner.

W 1960 roku opiekunem biblioteki został Czesław Okołów, pracujący przez wiele lat jako kustosz muzeum, później kierownik pracowni naukowej, zastępca dyrektora i dyrektor Białowieskiego Parku Narodowego. Już na początku swej pracy ukierunkował on zbiory pod kątem tematycznym. Biblioteka zaczęła gromadzić w pierwszym rzędzie wszystkie publikacje dotyczące Puszczy Białowieskiej (w szczególności przedstawiające wyniki prac naukowych, przeprowadzanych na tym terenie), następnie ważniejsze pozycje z ochrony przyrody oraz różnych działów nauk przyrodniczych i leśnych.

Czesław Okołów pilnie uzupełniał te braki stale śledząc rynek antykwaryczny i kupując pojawiających się na nim publikacje. Czuwał też nad regularnym przekazywaniem do biblioteki odbitek opublikowanych prac naukowych. Powiększał zbiory o dawne widokówki i ryciny o tematyce białowieskiej. Dzięki temu do biblioteki trafiło wiele tzw. białych kruków. Zadbał też, by pozycje dla Parku zbyt drogie, trafiły do zbiorów jako fotokopie czy kserokopie. Dr Okołów w oparciu o zbiory biblioteczne opracowywał też poszczególne tomy bibliografii Puszczy Białowieskiej.

W styczniu 1969 roku w bibliotece parkowej został wyodrębniony dział czasopism.
Na przełomie lat 1971/1972 zbiory biblioteki BPN zostały przeniesione do podziemi zbudowanego Muzeum Przyrodniczo-Leśnego BPN i zostawały tam do 1983 roku. Poza nieodpowiednim lokum, najbardziej dokuczał w tym okresie brak czytelni. W 1976 roku biblioteka liczyła 2,5 tys. książek i 623 komplety czasopism.

W 1983 roku zbiory, liczące już 4,1 tys. pozycji w dziale wydawnictw zwartych i 1,1 tys. w dziale czasopism, zostały przeniesione do bramy pałacowej, zwolnionej przez dotychczasowego jej użytkownika - Biuro Turystyki WPT. Ponieważ i to pomieszczenie nie nadawało się na bibliotekę, zbiory w 1991 roku trafiły do Domu Marszałkowskiego w Parku Pałacowym, gdzie pozostają do dziś.

Zbiory biblioteki Parku są stale powiększane. Bardzo skromny budżet nie pozwala jednak na zakup wszystkich istotnych pozycji. Część książek i czasopism biblioteka otrzymuje dzięki wymianie. Sporo pochodzi z darów od osób prywatnych, czasem bardzo cennych. na przykład Józef Kern, emerytowany leśnik z Gorzowa Wielkopolskiego w 1979 roku podarował bibliotece 20 cennych pozycji, w tym:

3 zeszyty niemieckiego wydawnictwa "Bialowies in deutscher Verwaltung" n II tom "Opisania lasów Królestwa Polskiego i guberni zachodnich cesarstwa rosyjskiego pod względem historycznym, statystycznym i gospodarczym" A. Połujańskiego n 11 roczników przedwojennego "Leśnego Kalendarza Informacyjnego".

Biblioteka BPN ma też bogaty zbiór ikonograficzny (widokówki, zdjęcia, ryciny), zbiór map, plakatów, odznak i plakietek turystycznych, kaset video, płyt CD i DVD. W zbiorach specjalnych znajduje się m.in. przedwojenna księga pamiątkowa z wpisami osobistości odwiedzających Białowieżę i albumy z dawnymi fotografiami.

Część zbiorów biblioteki była eksponowana na wystawach tematycznych w Muzeum Przyrodniczo-Leśnym BPN w Białowieży. W licznych wydawnictwach można też spotkać reprodukcje zdjęć, pochodzące ze zbiorów ikonograficznych. Wykorzystuje się je przy realizacji filmów oświatowych i dokumentalnych.

W 2003 roku opiekę nad zbiorami biblioteki BPN przejęła Ewa Moroz-Keczyńska. W 2007 roku zastąpiła ją Ludmiła Osakowicz, a od 1 listopada 2007 roku opiekunem zbiorów biblioteki jest Agnieszka Stankiewicz. Nadzór merytoryczny nad biblioteką sprawuje kierownik Pracowni Naukowej BPN, dr Renata Krzyściak-Kosińska.

Czytaj e-wydanie »

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na poranny.pl Kurier Poranny