Białystok. Warszawska 9 zmieniała się

Jego żona Julia z domu Wolska była córką znamienitego profesora białostockiego gimnazjum, nauczyciela fizyki i nauk przyrodniczych, autora podręczników i katalogu roślin z okolic Białegostoku, znanego między innymi z opisania upadku meteorytu w 1827 r. Dnia 12 września 1858 r. siostra Julii Tokarzewicz, Pamela Wolska, działająca w imieniu Aleksandra Tokarzewicza, odsprzedała parterowy murowany dom Wiktorii Sakowicz. Od tego momentu, z przerwą na przełomie XIX i XX w., nieruchomość należała do rodu Sakowiczów.

Sakowiczowie byli reprezentantami starożytnego rodu litewskiego, którego protoplasta - Sak, noszący także chrześcijańskie imię Stanisław - został w 1413 r. adoptowany w Horodle przez biskupa włocławskiego Jana Pella do herbu Pomian.

Ród ten od dawna związany był z Podlasiem, ale z Białymstokiem dopiero od XIX w., gdy miasto stało się stolicą obwodu białostockiego. Protoplastą późniejszego właściciela domu przy ul. Warszawskiej 9 był Franciszek Sakowicz, pozostający na służbie Radziwiłłów najprawdopodobniej jako zarządca majątku Tylwica, wchodzącego w skład dóbr zabłudowskich. Jego synem był urodzony w 1772 r. Jan Sakowicz, również pozostający na służbie Radziwiłłów i zajmujący się m.in. kwestiami majątkowymi związanymi z masą spadkową po śmierci ostatniego właściciela z tego rodu. Jako rekompensatę za niezwrócone pożyczki udzielane księciu Dominikowi Radziwiłłowi otrzymał po 1815, ale przed 1846 r. majątek Janopol, czyli dzisiejszy Królowy Most. Jan pełnił funkcję sędziego ziemskiego nowogródzkiego. Miał sześcioro dzieci: Jakuba Korneliusza, Dionizego, Jana, Eugeniusza, Witolda i Idalię. Z tego grona nas będzie interesował Jakub, urodzony 1 sierpnia 1811 r.

Jan Sakowicz zmarł przed 1852 r. W kwietniu tego roku Anna, wdowa po Janie oraz pozostałe rodzeństwo Jakuba dokonali podziału majątku. Na tej podstawie dobra Janopol, czyli Królowy Most przeszły w posiadanie Jakuba, ale za cenę spłaty ciążących na nim długów w wysokości 38 tys. rubli oraz dożywocia Anny Sakowicz. Rok później decyzja rodziny została potwierdzona przez sąd.

Jakub ożenił się ok. 1848 r. z Wiktorią Grądzką. To właśnie wymieniona na wstępie Wiktoria Sakowicz, która w 1858 r. nabyła od Tokarzewiczów posesję przy ul. Bojarskiej. Wiktoria również wywodziła się ze znamienitego podlaskiego rodu tytułującego się herbem Rawicz, którego gniazdo stanowiły dobra Grądy w ziemi wiskiej. Była córką Wiktora Grądzkiego, ważnej postaci w dziejach Białostocczyzny 1 poł. XIX w. Już Henryk Mościcki pisał o nim, że to „jednostka wybitnie inteligentna, ożywiona postępowymi i liberalnymi ideami i ciesząca się niezwykłą popularnością”. W 1809 r. został wybrany jako deputat szlachecki do „Komitetu do porównania praw koronnych z litewskimi”, którego zadaniem było przygotowanie projektu kodyfikacji prawa dla obwodu białostockiego. W ramach prac tejże komisji Grądzki przygotował projekt zniesienia poddaństwa i uwłaszczenia chłopów. Miał wielkie poparcie wśród szlachty, gdyż w 1809 r. został najpierw marszałkiem szlacheckim powiatu białostockiego i funkcję tę sprawował do 1811 r., gdy na kolejne trzy lata wybrano go marszałkiem obwodu.

Małżeństwo Jakuba Sakowicza i Wiktorii Grądzkiej połączyło dwa znamienite podlaskie rody szlacheckie. Fakt ten wpłynął także niewątpliwie na pozycję Jakuba, który w latach 1842-1856 był wybierany na stanowisko marszałka szlachty powiatu. W 1858 r. jako delegat powiatowy wszedł w skład Komitetu Gubernialnego Grodzieńskiego, który miał na celu przeprowadzić uwłaszczenie chłopów.

Jan Sakowicz nabył w Białymstoku nieruchomość przy ul. Warszawskiej nr 447, czyli pod dzisiejszym nr 50. W każdym razie sędzia Sakowicz jako jej właściciel wymieniany jest w 1825 r. Był to murowany parterowy dom, w którym prawdopodobnie mieszkał z rodziną, gdy przebywał w mieście. Przypuszczam, że zakupu dokonał ok. 1817 r. Niestety, nie udało się ustalić, jak długo Sakowiczowie posiadali tą nieruchomość, ale na pewno nie mieli jej w 1853 r. Pięć lat później Wiktoria Sakowicz z domu Grądzka nabyła dom przy ul. Bojarskiej, a więc omawiany dom przy ul. Warszawskiej 9. Możliwe, że zakup podyktowany był licznymi obowiązkami, jakie realizował Jakub w Białymstoku.

Jakub i Wiktoria Sakowiczowie doczekali się dwójki dzieci: Augusty Wiktorii urodzonej w 1849 r. oraz Ksawerego Bronisława, który na świat przyszedł w 1851 r. Nie dożył on jednak dorosłości, toteż jedyną spadkobierczynią rodowego majątku została Augusta Wiktoria. Tuż po 1870 r. matka przekazała jej majątek przy ul. Bojarskiej, przemianowanej w międzyczasie na ul. Aleksandrowską. Natomiast Augusta Wiktoria na podstawie aktu z 1 maja 1872 r. oddała nieruchomość w pełen zarząd ojcu, Jakubowi. Stan ten utrzymał się do 1897 r.