Białystok Underground. Michał Krot chciał oddać stan ducha lat 90. XX wieku

I od razu trzeba stwierdzić – chciał za dużo. Do jednego filmowego garnka wrzucił lata 80., 90., niemal wszystkie gatunki muzyki rozrywkowej, niestety – zabrakło materiałów wizualnych, wyszperanych w archiwach. Mimo, że mamy do czynienia z muzyką, z niebywałą ekspansją w Polsce MTV, z powstawaniem lokalnych kablówek, programami muzycznymi w telewizjach ogólnopolskich i naszym oddziale TVP, w „Białystok Underground” zwyczajnie nie ma czego oglądać. Są gadające głowy. Fakt – twórców i animatorów białostockiego życia muzycznego, jest nawet współwłaściciel jednego ze sklepów płytowych, ale zwyczajnie brakuje obrazu. Tak jakby te setki wykonawców nie miały dostępu do kamer. Przecież był to moment, kiedy magnetowid był dosłownie pod każdą strzechą, a Piotr Krzywiec i wielu mu podobnych kręciło w mieście pełnometrażowe filmy. Trudno.

Co ciekawe – najwięcej materiałów wideo przypadło chyba na wykonawców ze sceny punkowej. Może nie umieli grać, ale za to mieli fantazję, żeby zarejestrować swoje wygłupy. Mimo szacunku dla Variantenhaus i Tempelhof, zwłaszcza Ci pierwsi ze śmiechem wspominają, że rozwiązali się 30. lat temu. Zatem po co wydłużać film o ich wypowiedzi, szczególnie, ze zostały nagrane w sposób zdecydowanie amatorski (głos osoby zadającej pytania praktycznie niesłyszalny). Są kolekcjonerzy nagrań z tamtych czasów, ale nikt nie wspomina o sławnej manufakturze Studio Ultimatum, nie wspominając, że pierwszymi zespołami grającymi na Białostockiej Wiośnie Muzycznej lokalną odmianę punk rocka były Plankton i Slums – jeszcze przed stanem wojennym.

Z drugiej strony „Białystok Underground” otwiera zakurzone szuflady ze starymi kasetami, otwiera drzwi pozamykanych, czy zmiecionych z powierzchni ziemi klubów (pamiętna „Huta”) - i co się okazuje? Z jednej strony – grać wówczas chciał każdy, ale determinacji wystarczyło nielicznym. I to raczej ze sceny metalowej. Wszak gdyby nie Hermh, nie byłoby teraz światowych tras zespołu Batiuszka, a Dead Infection nadal istnieją, ba są pamiętani w całym świecie. Młodsi mogą się przekonać, że w latach 90. Green Day grał w ACK, a Power of Love mogło zagrać razem z UK Subs, ale obrazów brakuje tak, że aż oczy bolą. Nie ma imprez w Metrze, koncertów hip hopowych, są tylko czasem niezwykle trafne wspomnienia – choćby Andrzeja Grygoruka, czyli Bazyla o kolejnych muzycznych olśnieniach, czy opowieści braci Salmanowiczów o znaczeniu studia nagrań przy Dobrej 12. Do jednego garnka trafiły wspomnienia graficiarza i te o deskorolkarzach przy Filharmonii. A notorycznie stosowane jako zapchajdziura ujęcie rur ciepłowniczych zaczyna drażnić, szczególnie kiedy zna się profesję jednego z najsławniejszych muzyków występujących w tym filmie. Pojawiają się też Jerzy Osiennik i małżeństwo Alina i Mikołaj Wawrzeniukowie, którzy opowiadają o młodej muzyce białoruskiej i narodzinach festiwalu Basowiszcza. Rok 2019 kończy się zamknięciem Metra i ogłoszeniem o wypaleniu Basowiszcz. Zatem Michał Krot zdążył z nagraniami w ostatniej chwili.

Premierowy pokaz ściągnął tłum krewnych i znajomych królika. Żywiołowe reakcje, serdeczny śmiech, dowiodły że „Białystok Underground” jest potrzebny. I może faktycznie Michał Krot ma rację – powinien podzielić swój dokument na części i przede wszystkim – dotrzeć do archiwów. Nie wierzę, że wszystko uleciało. Choć taka właśnie jest muzyka – ulotna, pozostawiająca wspomnienia, ale nieuchwytna. Może dlatego tak fascynująca? I jak w przypadku każdego stypendium – pojawia się pytanie – jakie będą dalsze losy filmu, czy będzie można go jeszcze gdzieś zobaczyć, czy zostanie w sieci?