Białowieża - rok Newerlych

Inauguracja Roku Newerlych miała miejsce w sobotni poranek na uroczystej sesji Rady Gminy Białowieża, kiedy to wójt Albert Litwinowicz i Rada Gminy nadali synowi Igora Newerlego - Jarosławowi Abramowowi Newerlemu tytuł honorowego mieszkańca gminy.

Honorowy Obywatel

- Jest to, po pierwsze, ważnym przeżyciem, a po drugie - sporym zaskoczeniem, że cała rodzina jest tutaj bohaterem dzisiejszego dnia - powiedział Jarosław Abramow Newerly.

Kolejnym punktem programu było nadanie Bibliotece Publicznej w Białowieży imienia Igora Newerly. Aby ująć w tym uroczystym dniu wszystkich członków rodziny Newerlych mających związek z Białowieżą, na cmentarzu odmówiono modlitwę przy grobie ojca Igora - Mikołaja Michajłowicza Abramowa, kapitana 8. Pułku Estlandzkiego, który zmarł w 1910 roku i spoczął na miejscowym cmentarzu.

"Uczta Bogów" ucztą dla zmysłów

Po sympozjonie literackim, na którym przyjaciele Newerlych dzielili się swoimi wspomnieniami dotyczącymi tej rodziny, miała miejsce prapremiera filmu nakręconego na podstawie powieści Igora Newerlego " Zostało z uczty bogów". Pokaz zgromadził liczną publiczność, która po projekcji zasypała reżysera filmu, Andrzeja Titkowa, wielu pytaniami. Ludzie ciekawi byli, dlaczego właśnie Newerly? Reżyser znany z obrazów prezentujących inne postaci jak choćby Jacek Kuroń czy Antoni Słonimski, opowiedział o swoim zainteresowaniu Newerlym.

- Zainteresowała mnie postać człowieka, który nielegalnie przekroczył granicę polsko- rosyjską, nie znając wówczas słowa po polsku - mówił Andrzej Titkow.- Ten człowiek stał się później znanym literatem w Polsce. To postać o niezwykłym harcie ducha.

Jarosław Newerly w "Czerlonce"

Pomysłodawcą uczczenia rodu Newerlych był prezes Fundacji Muzyka Cerkiewna - Mikołaj Buszko, który dał także hajnowianom możliwość spotkania z Jarosławem Newerlym. Spotkanie z literatem odbyło się w niedzielę w dobrze znanym "Przystanku Czerlonka". Wizyta pisarza przyciągnęła bardzo dużo osób i spotkanie trwało aż ponad dwie godziny.

- Igor Newerly urodził się w 1903 roku w Zwierzyńcu koło Białowieży, a mieszkał u swojego wuja w Hajnówce - opowiadał Jarosław Newerly.- Mój dziad Mikołaj Michajłowicz Abramow, kapitan 8. Estlandzkiego Pułku Piechoty, ratując żołnierza podczas przeprawy przez rzekę, dostał ropnego zapalenia płuc i w 1910 roku zmarł, kiedy tata miał 7 lat. Po śmierci męża moja babcia Teresa z domu Newerly, wyszła ponownie za mąż za kolegę pułkowego mojego dziada i wyjechali razem do Jabłonnej- wówczas mieścił się tam wielki garnizon carski pod Warszawą.
Jarosław Newerly opowiadał także o swoim pradziadku Józefie Newerlym, który w randze generała był Wielkim Łowczym. Umarł miesiąc przed wybuchem I wojny światowej i pochowany został na prawosławnym cmentarzu na warszawskiej Woli.

Nieznany epizod z życia Newerlego

- Jest w życiorysie ojca coś, co zataił we wszystkich książkach, które napisał. Nigdy nie wspominał, że spotkała go wielka tragedia. Gdy miał 10 lat ćwicząc na drążkach w sali gimnastycznej upadł na kolano, zataił to przed matką. Wdało się zakażenie, zbyt późno zawieziono go do szpitala - z powodu gangreny ostatecznie musiał stracić nogę powyżej kolana. W tamtych czasach nie było protez, ludzie chodzili o kulach. I właśnie jeden z mieszkańców Białowieży, ojciec wżenionego w Newerlych Stefana Seweryniaka, powstaniec styczniowy, zaczął mu opowiadać różne historie o ludziach niezwykłych, którzy umieli pokonać swoje kalectwo.

Newerly i Korczak

Igor Newerly brał udział jako gimnazjalista w rewolucji październikowej. Rozczarowany przewrotem zaczął prowadzić niezależne pismo socjalistyczne, został aresztowany i zagrożony wywózką. Wówczas nielegalnie przeszedł granicę na Zbruczu i dostał się do Polski. - Nie mówił wtedy prawie w ogóle po polsku. Wuj Stefan Seweryniak i Jan Newerly zaświadczyli, że nie jest on szpiegiem - opowiada Jarosław Abramow.

W ciągu dwóch lat Igor tak nauczył się języka, że stenografował sejmowe obrady, a także przemówienia Józefa Piłsudskiego w Sejmie. Następnie trafił do Janusza Korczaka, gdzie przeszedł szkołę pisania. Korczak bowiem miał zwyczaj dyktowania swoich powieści, Igor Newerly stenografował, a następnie przepisywał na maszynie słowa takich dzieł Korczaka jak choćby Król Maciuś I czy Kajtuś Czarodziej.

Z ciekawostek Jarosław Newerly opowiedział historię pamiętnika Janusza Korczaka. Igor Newerly został wytypowany jako osoba, która namówi na ucieczkę i wyprowadzi Janusza Korczaka z getta. Ten jednak nie zgodził się na to i zamiast siebie dał Igorowi swój pamiętnik. Newerly ów pamiętnik przechował zamurowany w swoim domu na warszawskich Bielanach i po wojnie wydobył z ukrycia, a następnie gdy nastały sprzyjające warunki polityczne, dopiero w 1956 roku złożył go w archiwum Związku Literatów Polskich.

Urodzony gawędziarz

- Byłem autorem wielu przezwisk - mówił gość.- Między innymi Zbyszek Zapasiewicz miał przezwisko Słoń. A to dlatego, że jego mama w tamtym czasie mogła zdobyć dla syna tylko wojskowe buty z UNRRY i kiedy biegał w nich po sali gimnastycznej strasznie tupał.

Spotkanie przebiegało w wesołej atmosferze, okazało się bowiem, że Jarosław Abramow jest niezrównanym gawędziarzem obdarzonym bardzo dużym poczuciem humoru. Publiczność rozbawiły jego opowieści o pomyłkach ludzi, którzy brali go za ojca.

- Celnik na lotnisku zobaczył mój paszport i wykrzyknął: "O Newerly, znany pisarz, mój ojciec siedział z panem w Oświęcimiu, może go pan pamięta" - opowiadał hajnowianom pan Jarosław.

Na pamiątkę spotkania Jarosław Newerly otrzymał pracę hajnowskiego artysty, Wiktora Kabaca, przedstawiającą dąb rosnący w okolicach Zwierzyńca.