Białowieża. Dom marszałków carskiego dworu. Historia budynku

Jest jednym z ciekawszych obiektów położonych na terenie Parku Pałacowego w Białowieży. Dom Marszałkowski uwagę zwraca swymi ciekawymi detalami architektonicznymi. Budynek jest murowany z czerwonej cegły, posadowiony na cokole z ciosów granitowych. Umiejscowienie na terenie pochyłym, sprawiło, że w części zachodniej posiada trzy kondygnacje, natomiast we wschodniej - dwie. W 1981 wpisany został do rejestru zabytków województwa białostockiego.

Budynek powstał w 1904 roku, a zaprojektował go arch. Józef Nosalewicz. W Domu Marszałkowskim zatrzymywali się głównie marszałkowie carskiego dworu oraz inni wysocy członkowie monarszej świty. W czasie I wojny światowej w budynku umieszczono klub żołnierski. Po wojnie na krótko zagościł tutaj przytułek dla dzieci.

W 1922 i 1923 roku w Białowieży działała Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego, ze specjalnością stolarz budowlany. Główne zajęcia odbywały się wprawdzie w budynku szkoły powszechnej, ale warsztaty urządzono w suterenie Domu Marszałkowskiego, które później zostały wyprowadzone do garażu.
Jesienią 1930 roku w Domu Marszałkowskim utworzono Laboratorium

Biologiczne, sprawujące opiekę weterynaryjno-hodowlaną nad żubrem. W 1933 roku rozszerzyło ono swą działalność na ochronę zwierząt łownych; powstała wówczas rozpoznawcza pracownia bakteriologiczno-łowiecka. Placówka ta działała do końca 1951 roku.

W okresie międzywojennym w Domu Marszałkowskim mieściły się także mieszkania prywatne pracowników Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży. W czasie okupacji niemieckiej w budynku umieszczono Forschutzkommando.
W marcu 1945 roku w Białowieży utworzono Filię Instytutu Badawczego Leśnictwa, która na szereg lat związała się z Domem Marszałkowskim. Placówka ta w 1990 roku opuściła budynek.

Dom Marszałkowski był Katedrą Anatomii Porównawczej UMCS

W 1952 roku w Domu Marszałkowskim prof. August Dehnel umieścił stację swojej lubelskiej Katedry Anatomii Porównawczej UMCS, która w dwa lata później została przekształcona w Zakład Badania Ssaków PAN. Placówka ta w czerwcu 1962 roku wyprowadziła się do własnej siedziby, ale jeszcze przez długi czas przechowywała w suterenie zbiory naukowe. Zwolnienie pewnej części pomieszczeń w budynku wykorzystała dyrekcja Białowieskiego Parku Narodowego, urządzając tutaj swą siedzibę. Wiosną 2002 roku dyrekcja przeniosła się do nowego budynku.

W 1952 roku, staraniem prof. Władysława Matuszkiewicza, część pomieszczeń w Domu Marszałkowskim uzyskała także obecna Białowieska Stacja Geobotaniczna. Po ukończeniu w sierpniu 1974 roku budowy własnej siedziby, Stacja wyprowadziła się. Tradycje naukowe obiektu kontynuuje utworzona w 1988 roku Pracownia Naukowa BPN.

Dział Wydawnictw BPN w Domu Marszałkowskim

Przez kilkanaście lat w Domu Marszałkowskim mieścił się Dział Wydawnictw BPN, powołany do życia w 1990 roku. Na początku 2005 roku przeniósł się on do nowej siedziby. Do 1995 roku dział ten posiadał własną poligrafię. Związana z nim też była redakcja wydawanego od 1980 roku kwartalnika "Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody", która opuściła Dom Marszałkowski w połowie 2005 roku, by po paru latach wrócić na stare miejsce. W 1991 roku do Domu

Marszałkowskiego przeniesiona została biblioteka naukowa BPN.
Po przeniesieniu się na wiosnę 2002 roku dyrekcji BPN do nowego budynku, powędrowały za nią stopniowo najważniejsze działy administracji. Obecnie w budynku, poza pracownią naukową, mieszczą się: biblioteka, kancelaria obwodów ochronnych, komórka ds. bhp i ochrony przeciwpożarowej, zakładowe archiwum oraz magazyn. Część zachodnia Domu nadal wykorzystywana jest na mieszkania służbowe pracowników BPN.

Dom Marszałkowski "wystąpił" także w filmie. W 1975 roku Jacek Korcelli zrealizował w jego plenerze niektóre ujęcia do telewizyjnego filmu fabularnego pt. "Domy z deszczu" w reżyserii Ryszarda Bera.