Oślepiony hitlerowiec zaczął strzelać. Nieumyślnie zabił innego żołnierza. Icchok Malmed uciekł - opowiada Andrzej Lechowski, dyrektor Muzeum Podlaskiego.
Wszystko działo się u zbiegu dzisiejszej ulicy Malmeda i Piotrkowskiej. Esesmani w ramach zemsty rozstrzelali 100 Żydów.
- Zapowiedzieli, że zabiją kolejne dwa tysiące, jeśli Malmed się do nich nie zgłosi. Ten to zrobił. Niemcy powiesili go w bramie Judenratu - mówi Andrzej Lechowski.
Opisywane przez niego wydarzenie było najbardziej znanym aktem sprzeciwu przeciwko największej akcji likwidacyjnej w historii białostockiego getta. Od 5 lutego, przez kolejnych osiem dni, wywieziono do obozu zagłady w Treblince 10 tys. ludzi.
- Był to ten moment, kiedy upadły wszelkie nadzieje co do niemieckich intencji. Odtąd było już wiadomo, że getto przeznaczone jest do całkowitej likwidacji. Stało się to przyczyną powstania, które wybuchło tu w sierpniu 1943 roku - tłumaczy Andrzej Lechowski.
Już jednak podczas lutowych deportacji zdarzały się sporadyczne akty oporu. Poza Icchokiem Malmedem walkę z Niemcami podjęła m.in. rodzina Kuriańskich. Oblani wrzątkiem oprawcy zabili Żydów na miejscu. Śmierć spotkała też Frydę Feld i Blumę Laks, dziewczyny które rzucały w hitlerowców ręcznymi granatami.
Przed lutym 1943 roku społeczność żydowska również poniosła olbrzymie straty. Już w pierwszych dniach po zajęciu miasta (nastąpiło to 27 czerwca 1941 roku) Niemcy zabili dwa tysiące z 56 tysięcy Żydów zamieszkujących przedwojenny Białystok.
Największe wzburzenie wywołało podpalenie Wielkiej Synagogi, w której uwięziono i spalono żywcem ok. 700 ludzi. W lipcu 1941 roku Niemcy wymordowali 300 przedstawicieli żydowskiej inteligencji. W lesie na Pietraszach zginęło ok. 4 tysiące osób. W utworzonym 1 sierpnia 1941 roku getcie zamknięto ok. 50 tys. ludzi.
Podczas ostatecznej likwidacji, w sierpniu 1943 roku do obozów zagłady wywieziono stąd ok. 40 tys. Żydów. Zanim to nastąpiło, wybuchło antyhitlerowskie powstanie. Był to drugi co do wielkości - zaraz po powstaniu w warszawskim getcie - żydowski zryw w Polsce. Za likwidację białostockiego getta odpowiedzialny był szef tutejszego gestapo, Fritz Gustaw Friedl.
Czytaj e-wydanie »Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
