Biała księga promująca szczepienia na COVID-19. Przekona antyszczepionkowców?

Chcą walczyć z dezinformacją, strachem i mitami w dyskusji na temat potencjalnych szczepionek przeciw COVID-19 oraz zastosowanych technologii. Przedstawiciele środowiska naukowego w Polsce zjednoczyli się w ramach inicjatywy prof. Andrzeja M. Fala „Nauka przeciw pandemii” i przygotowali białą księgę pod tytułem „Szczepienia przeciw COVID-19. Innowacyjne technologie i efektywność”. To kompendium wiedzy o szczepieniach, technologii i ich zasadności w walce z pandemią.

Jej celem jest przekazywanie wiedzy popartej nauką, edukacja oraz budowanie zaufania społecznego do zasadności szczepień oraz technologii stosowanych w szczepionkach przeciw COVID-19, takich jak, np. technologia mRNA.

Radę programową inicjatywy „Nauka przeciw pandemii” tworzy grono ekspertów z różnych dziedzin: chorób zakaźnych, wakcynologii, wirusologii, chemii i biochemii, zdrowia publicznego i medycyny rodzinnej, w tym naukowcy z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku - prof. Robert Flisiak oraz prof. Joanna Zajkowska.

- Książeczka napisana jest bardzo przystępnym językiem. Nie trzeba mieć przygotowania medycznego, aby po nią sięgnąć - zapewnia prof. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku.

Jak mówi podlaska wojewódzka konsultant do spraw epidemiologii, biała księga została napisana po to, aby poszerzyć wiedzę na temat szczepionek tak, by w oparciu o nią każdy mógł podjąć decyzję, czy zechce się zaszczepić czy nie.

- Są tu rzetelne, prawdziwe informacje, a nie fake newsy, które krążą w Internecie - podkreśla prof. Zajkowska. - Myślę, że sama wiedza zaspokaja ciekawość i pokazuje, że nie jest to jakiś tajemniczy preparat. Można znaleźć tam odpowiedzi na pytania zwykłych ludzi, które padają w kontekście dyskusji o szczepionkach: po co szczepimy, dlaczego, jak zbudowane są szczepionki, czy są bezpieczne itd.

Pomoc dla lekarzy rodzinnych

Zawarte w księdze treści mają być wsparciem dla środowiska lekarskiego i służb medycznych, którzy mają codzienny kontakt z pacjentami i są dla nich najczęściej pierwszym źródłem wiedzy.

- To opracowanie może być bardzo pomocne zarówno dla pacjentów jak i lekarzy rodzinnych, którzy też przecież mają różne wątpliwości - mówi Joanna Zabielska Cieciuch, lekarz rodzinna z Białegostoku. - W Internecie jest mnóstwo nierzetelnych, niesprawdzonych informacji i taka książka może pomóc w usystematyzowaniu wiedzy. Na pewno będziemy polecali ją naszym pacjentom.

Czy biała księga przekona sceptyków?

Jak mówi prof. Zajkowska, publikacja ma szansę przekonać przede wszystkim osoby, które są odbiorcami treści głoszonych przez naukowe kręgi antyszczepionkowców albo osób wyczekujących, które nie mają jeszcze dostatecznej wiedzy i mogą ją uzupełnić poprzez lekturę białej księgi.

Również dr Maciej Białous z Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku uważa, że każda akcja, która służy edukacji zdrowotnej, a zwłaszcza szczepionkowej jest słuszna i ma szanse trafić do określonych grup.

- Od wielu lat ruchy antyszczepionkowe w różny sposób próbują się dostać do mainstreamu medialnego, do polityki, podłączając się pod antysystemowe ugrupowania. Dlatego każda forma edukacji jest bardzo wskazana - podkreśla dr Białous.

Socjolog nie ma jednak wątpliwości, że takie akcje nie wpłyną masowo i natychmiastowo na świadomość społeczną:

- Ciągle jeszcze jeden głos jednej antyszczepionkowej celebrytki waży więcej niż głos 50 profesorów medycyny. Niemniej kropla drąży skałę i należy o tym mówić jak najczęściej i w jak najbardziej zróżnicowanych formach.

Kampanie podjęte za późno?

Dr Białous jest przekonany, że pierwsza połowa 2020 r. nie została zupełnie wykorzystana w kontekście edukacji o pandemii. Zwłaszcza okres wakacji został, kolokwialnie mówiąc, "przespany". Mało tego, zaniedbania sięgają dużo dalej:

- Tak naprawdę akcje edukacyjne odnośnie szczepień zostały podjęte o kilka lat za późno. Należało działać wcześniej, kiedy ruchy antyszczepionkowe dopiero przedostawały się do głównego nurtu. Niestety, dużo było zaniechań również ze strony rządzących, którzy próbowali w pewnym momencie wyciągać rękę w stronę takich środowisk, aby zbić na tym polityczny kapitał - mówi dr Białous. - Musimy jednak pamiętać, że ta pandemia zapewne nie będzie ostatnią, dlatego nigdy nie jest za późno, aby takie kampanie i akcje organizować.

Metody kija i marchewki

Kampanie edukacyjne to jedno z narzędzi propagowania szczepień. Tymczasem wiele krajów sięga po metody kija i marchewki, aby zachęcić obywateli do zaszczepienia.

- Najlepiej jest różnicować te metody - uważa dr Białous. - Z jednej strony mamy akcje edukacyjne, z drugiej można np. stosować różnego rodzaju zachęty i przywileje dla tych, którzy się zaszczepią oraz kary dla tych, którzy tego uporczywie unikają.

Jak zauważa socjolog, problemem w tego typu rozwiązaniach jest skuteczność egzekwowania prawa:

- Owszem, możemy podpatrywać dobre praktyki innych krajów, ale naszą bolączką jest z jednej strony brak przejrzystości przepisów, z drugiej zaś brak narzędzi do egzekwowania prawa. Przykładem mogą być maseczki. Tak naprawdę można ich nie nosić i jest bardzo małe prawdopodobieństwo, że spotka nas z tego tytułu jakaś kara.

***

Naukowcy, którzy stworzyli białą księgę to:

• dr n. farm. Leszek Borkowski
• prof. Marcin Drąg
• prof. Andrzej M. Fal
• prof. Robert Flisiak
• prof. Jacek Jemielity
• dr Jacek Krajewski
• dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas
• prof. Andrzej Matyja
• prof. Krzysztof Pyrć
• dr hab. n. med. Piotr Rzymski
• dr n. med. Michał Sutkowski
• prof. Krzysztof Simon
• prof. Jacek Wysocki
• prof. Joanna Zajkowska

Biała księga dostępna jest na stronie: Nauka przeciw pandemii
Jak mówi prof. Zajkowska publikacja na razie dostępna jest jedynie online, ale twórcy będą dążyć do tego, aby została wydrukowana.