Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Barszcz Sosnowskiego zarasta Polskę. Toksyczny, inwazyjny chwast może zabić, nawet jeśli nie dotkniesz. Oparzenia to dopiero początek

Robert Sonek, Anna Rokicka-Żuk
Wideo
od 16 lat
Barszcz Sosnowskiego jest śmiertelnie niebezpieczny, i to nawet bez kontaktu ze skórą! Ta największa w Europie roślina zielna jest toksycznym, inwazyjny chwastem, który rozplenił się w całym kraju. Wywołuje nie tylko opóźnione objawy, jak poparzenie skóry i zatrucie, ale może stać się przyczyną martwicy tkanek i raka, a także zgonu. Największe zagrożenie stwarza latem. Wyjaśniamy, dlaczego tak jest, jak wygląda barszcz Sosnowskiego i gdzie rośnie. Sprawdź, jak rozpoznać objawy poparzenia i jakie stosuje się leczenie.

Spis treści

Jak wygląda barszcz Sosnowskiego i gdzie rośnie?

Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi) to największa roślina zielna w Europie. Niestety, groźne może być nawet przebywanie w jej pobliżu, zwłaszcza latem.

Poparzona skóra na udzie po kontakcie z barszczem Sosnkowskiego
Oparzenia spowodowane przez barszcz Sosnowskiego są dotkliwe i długo się goją. Paweł F. Matysiak/ Polska Press

Barszcz Sosnowskiego należy do rodziny selerowatych (Apiaceae), nazywanych też baldaszkowatymi (Umbelliferae) – obok warzyw i przypraw takich, jak m.in. marchew, kminek czy kolendra.

Jest to jednak gatunek obcy, inwazyjny i niebezpieczny dla człowieka. Barszcz Sosnowskiego został sprowadzony do Polski z Kaukazu w latach 50. ubiegłego stulecia, ponieważ miał być rośliną pastewną. Wówczas nie znano jeszcze jego szkodliwych właściwości. Gdy okazał się nieprzydatny, problemem stało się rozprzestrzenienie rośliny po całym kraju. Z uwagi na kontekst historyczny bywa nazywana potocznie „zemstą Stalina”.

Barszcze kaukaskie szybko rozprzestrzeniają się i są niezwykle wytrzymałe. Potrzebują małej powierzchni i bardzo szybko rosną. Rośliny te nie mają dużych wymagań, jeśli chodzi o stanowiskio i glebę. Rozrzucają wiele nasion o dużej trwałości, dlatego niezwykle trudno jest je wyplenić z danego obszaru. Niemniej jest regularnie zwalczany na terenie kraju.

Czytaj też: Tych roślin nigdy nie dotykaj! Niebezpieczne gatunki w Polsce

Z czym jest mylony barszcz Sosnowskiego? Gdzie rośnie ta roślina?

Barszcz Sosnowskiego na pierwszy rzut oka przypomina bardzo duży koper. Jest jednak znacznie większy niż nawet bardzo wyrośnięty osobnik tej rośliny – może bowiem osiągać 4 metry wysokości.

Rośliną podobną do barszczu Sosnowskiego jest barszcz Mantegazziego, przy czym obie rośliny to tzw. barszcze kaukaskie. Z perspektywy innej niż badacza jest to jednak niewielka różnica, ponieważ barszcz Mantegazziego (zwany także barszczem olbrzymim, kaukaskim lub mantegazyjskim) również wywoływać groźne poparzenia. Niestety, różne gatunki barszczu mogą się między sobą krzyżować, dlatego nawet wprawni botanicy mają problem z ich poprawnym oznaczeniem.

Jak rozpoznać barszcz Sosnowskiego? Należy zwrócić uwagę na następujące cechy:

  • gruba, zielona, bruzdowana łodyga, pokryta u dołu fioletowymi plamkami,
  • szerokie liście o charakterystycznych zaostrzonych końcach, które mają zazwyczaj do 2 m długości (wraz z ogonkiem liściowym), a powierzchnia liścia sięga 1,2-1,5 metra kwadratowego,
  • białe kwiaty tworzące duży i gęsty baldach o średnicy 30-80 centymetrów.

Zobacz w naszej galerii, jak wygląda barszcz Sosnowskiego.

Barszcz Sosnowskiego spotkamy w miejscach takich jak: nieużytki, łąki, pola uprawne, lasy, parki, przydrożach, nasypy kolejowe, działki, ogrody, brzegach rzek i jezior. Występowanie barszczu Sosnowskiego nie jest ograniczone do konkretnego regionu Polski. Chwast ten rośnie praktycznie w całym kraju. Według badań największa liczba stanowisk z tą rośliną znajduje się w centralnej i wschodniej części Polski.

Barszcz Sosnowskiego – oparzenia i działanie toksyczne

Szkodliwość barszczu Sosnowskiego związana jest przede wszystkim z zawartością toksycznych związków chemicznych zwanych furanokumarynami. Znajdują się one w soku rośliny oraz w wydzielinie z włosków znajdujących się na jej powierzchni.

Gdy barszcz kwitnie i owocuje, co zwykle przypada na okres od czerwca do lipca, stężenie toksyn w roślinie jest największe. Warto jednak wiedzieć, że substancje występujące w jej liściach są toksyczne we wszystkich fazach wzrostu.

Związki zawarte w barszczu Sosnowskiego te stają się żrące pod wpływem promieniowania ultrafioletowego ze światła słonecznego. Mogą wówczas powodować poparzenia chemiczne skóry II i III stopnia. [/cyt]

Gdy jest gorąco, do poparzenia może dojść nawet bez bezpośredniego kontaktu z chwastem. Pod wpływem wysokiej temperatury furanokumaryny przechodzą bowiem w postać lotną, tworząc toksyczną chmurę wokół roślin. Stężenia tych związków mogą być bardzo wysokie, ponieważ na czas największych upałów w roku przypada zarazem moment kwitnienia i owocowania barszczu Sosnowskiego. Ten etap cyklu życiowego rośliny charakteryzuje się wydzielaniem największej ilości furanokumaryn.

Furanokumaryny powodują nie tylko bolesne poparzenia. Udowodniono, że mogą mieć działanie rakotwórcze i teratogenne, czyli zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia wad płodu u kobiet w ciąży.

Objawy poparzenia barszczem Sosnowskiego. Jakie są skutki zatrucia furanokumarynami?

Poparzenie barszczem Sosnowskiego nie jest odczuwane bezpośrednio, jak ma to miejsce np. w przypadku niegroźnego (a wręcz leczniczego) oparzenia pokrzywą zwyczajną.

Pełne działanie żrące związków furanokumarynowych rozwija się w ciągu 30 minut do nawet 2 godzin od momentu kontaktu ze skórą i promieniami UV. W związku z tym osoby takie jak ogrodnicy czy np. dzieci mogą być przez dość długi czas narażone na działanie tych toksyn zanim zorientują się, że ich skóra miała z nimi kontakt.

Poparzenie barszczem Sosnowskiego wywołuje następujące objawy:

  • Zaczerwienienie skóry i powstanie pęcherzy wypełnione surowiczym płynem, które utrzymują się przez około 3 dni.
  • Następnie poparzona skóra ciemnieje, a zmiana ta może utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy.
  • Skóra dotknięta poparzeniami jest przez długi czas nadwrażliwa na działanie promieni UV. Efekt ten może utrzymywać się nawet przez kilka lat.
  • Poparzenie barszczem Sosnowskiego może skutkować powstaniem widocznych blizn.

Intensywność poparzeń zależy od wrażliwości skóry, temperatury otoczenia, nasłonecznienia oraz wilgotności. Na poparzenia w większym stopniu narażona jest skóra spocona niż sucha.

Dodatkowo kontakt z furanokumarynami może wywołać następujące symptomy:

  • nudności i wymioty,
  • bóle głowy,
  • podrażnienie dróg oddechowych,
  • podrażnienie oczu,
  • zapalenie spojówek.

Na tym szkodliwość barszczu Sosnowskiego się jednak nie kończy. Roślina ta jest śmiertelnie niebezpieczna dla osób osłabionych, z przewlekłymi chorobami lub nadwrażliwych na wydzielane przez nią substancje. Poparzenie barszczem Sosnowskiego może wówczas doprowadzić do martwicy tkanek, co w konsekwencji może wiązać się nawet z amputacją kończyn. Znane są przypadki zgonów wywołanych poparzeniami barszczem Sosnowskiego. Dotyczyły one jednak głównie osób w podeszłym wieku i przewlekle chorych.

Polecamy także:

Gdzie rośnie barszcz Sosnowskiego w Polsce? Sprawdź na mapie!

Najważniejszym elementem walki ze szkodliwym wpływem barszczu Sosnowskiego jest profilaktyka. Warto nauczyć się rozpoznawać roślinę i pilnować najbliższych, zwłaszcza dzieci, by nie zbliżali się do rośliny.

Miejsca, w których rośnie barszcz Sosnowskiego można zgłaszać za pomocą interaktywnej strony internetowej: mapa.barszcz.edu.pl. Z tej bazy danych korzystają samorządy, by zwalczać stanowiska z barszczem Sosnowskiego profesjonalnymi metodami. Barszczu Sosnowskiego nigdy nie wolno usuwać na własną rękę – jest to bardzo niebezpieczne zajęcie. Ponadto skoszone rośliny odrastają niższe, stanowiąc tym samym większe zagrożenie zwłaszcza dla dzieci.

Czytaj: Najbardziej trująca roślina roku 2023 została wybrana. Masz ją na co dzień w swojej kuchni!

Jak przebiega leczenie poparzeń barszczem Sosnowskiego?

Jeżeli kontakt z barszczem Sosnowskiego już nastąpił, w pierwszej kolejności należy przemyć skórę wodą z mydłem. Należy także bezwzględnie unikać słońca, by jak najbardziej zredukować żrący wpływ furanokumaryn. Jeżeli jednak występują pierwsze objawy poparzeń (zaczerwieniona skóra, pieczenie), należy skonsultować się z lekarzem.

Na późniejszym etapie poparzenia barszczem Sosnowskiego warto stosować maści dla skóry suchej i łuszczącej się, najlepiej o właściwościach hipoalergicznych. Wskazane są także maści przyspieszające gojenie.

Przeczytaj również poradniki:

Kosmetyki z apteki

Materiały promocyjne partnera
Dodaj firmę
Logo firmy Główny Inspektorat Sanitarny
Warszawa, Targowa 65
Autopromocja

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Materiał oryginalny: Barszcz Sosnowskiego zarasta Polskę. Toksyczny, inwazyjny chwast może zabić, nawet jeśli nie dotkniesz. Oparzenia to dopiero początek - Strona Zdrowia

Wróć na poranny.pl Kurier Poranny