Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Archiwum Państwowe. Plan miasta i pałacu z czasów III rozbioru Polski

Julita Januszkiewicz
Ten plan Białegostoku datowany jest na 1799 rok
Ten plan Białegostoku datowany jest na 1799 rok Andrzej Zgiet
To gratka dla badaczy dziejów. Archiwum Państwowe ma plan miasta i terenów pałacowych z czasów III rozbioru Polski. Białystok był wtedy siedzibą Departamentu Białostockiego Nowych Prus Wschodnich.

To bardzo unikatowa i cenna mapa, chociaż jest kopią oryginału znajdującego się w bibliotece w Berlinie. Przedstawia kształt, jaki nadał miastu Jan Klemens Branicki - mówi dr Marek Kietliński, dyrektor Archiwum Państwowego w Białymstoku.

Na stronie internetowej placówki można obejrzeć ciekawą wystawę pt. III Rozbiór Polski, a Białostocczyzna. 24 października 1795 roku Rosja, Prusy i Austria podpisały traktat decydujący o trzecim i ostatecznym rozbiorze naszego kraju. Polska na 123 lata zniknęła z mapy Europy. Ziemie ówczesnego województwa podlaskiego zagarnęło Królestwo Prus. Utworzono nową prowincję państwa pruskiego - Nowe Prusy Wschodnie. Centralnym organem administracyjnym była Kamera Wojny i Domen Departamentu Białostockiego, która usytuowana została w Białymstoku.

- Departament białostocki objął 10 jednostek z siedzibami w: Łomży, Goniądzu, Drohiczynie, Surażu, Bielsku, Dąbrowie, Wigrach, Kalwarii i Mariampolu - wyjaśnia Marek Kietliński.

Liczący ponad 3,3 tys. mieszkańców Białystok stał się stolicą tej prowincji i ważnym ośrodkiem administracyjnym.

Nasze archiwum ma ponad 4 tys. akt z tego okresu. Wśród nich są m.in.: pierwsza gazeta wydawana w Białymstoku (1798-1807), a także wiele innych dokumentów, jak patenty królewskie dotyczące ekonomicznej administracji Nowych Prus Wschodnich, akta dzierżawy Białegostoku z 1 marca 1802 roku. Można tu też obejrzeć obwieszczenie dotyczące porządku i terminu złożenia przysięgi na wierność Cesarstwu Rosyjskiemu przez mieszkańców obwodu białostockiego, a także odczytać przysięgę wierności carowi Aleksandrowi I i jego następcy.

Cennym jest plan Białegostoku. Z 1799 roku. Można z niego dowiedzieć się, gdzie pod koniec XVIII wieku znajdowały się ulice. Widać zespół pałacowo-ogrodowy wraz z częścią Zwierzyńców. I wielkie stawy, które pod koniec XIX wieku zostały zasypane. Teraz znajduje się tu Teatr Dramatyczny oraz park. Na planie można znaleźć i ratusz, i kościół.

Pod koniec XVIII wieku Białystok liczył 14 ulic, a na jego terenie znajdowały się 474 domy (w tym 28 budynków urzędniczych). Były tu też trzy kościoły, waga miejska, młyn wodny, 50 szynków, 15 browarów i 15 gorzelni. Ponadto w mieście stacjonował sztab i 4 kompanie batalionu fizylierów von Wallenitza oraz oddział z regimentu Bośniaków von Gunthera o łącznej liczbie 1019 osób. Dla porównania Drohiczyn, była stolica województwa podlaskiego, miał wówczas 7 ulic, 161 domów i zamieszkiwało go 984 mieszkańców.

Takie były ulice

W 1799 roku w Białymstoku było 14 ulic. Oto one:

Bojarska (obecnie ul. Warszawska - od Sienkiewicza do Pałacowej)

Choroska (obecnie Lipowa)

Kleidorf (obecnie Elektryczna - od Białki do Warszawskiej)

Nowa (obecnie Spółdzielcza)

Nowe Miasto (obecnie Warszawska - od Pałacowej do Elektrycznej)

Podrzeczna (pierwsza) - nad Białką (od Pałacowej do Kościelnej); Podrzeczna (druga) - nad Białką (od Kościelnej do Sienkiewicza)

Przedmieście Wasilkowskie (obecnie Sienkiewicza do Białki)

Suraska (obecnie Suraska)

Świętojańska (obecnie Świętojańska)

Wasilkowska (obecnie Sienkiewicza - od Rynku Kościuszki do Białki)

Zagumienna (obecnie Malmeda)

Zamkowa (obecnie Pałacowa)

Zatylna Północna (obecnie Białówny)

Zielona (obecnie Zamenhofa)

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na poranny.pl Kurier Poranny