Al. Józefa Piłsudskiego: Przechowywano tu transporty z UNRRY

Mowsza Józef i Gołda Kapłanowie zmarli tuż przed 1932 r., a cały majątek odziedziczyły ich dzieci. 26 listopada 1932 r. Szloma sprzedał Ajzykowi i Sorze Szałmukom połowę praw własności do nieruchomości przy ul. Polnej 19. Działanie to nie było przypadkowe, obie rodziny były bowiem spowinowacone. Sora Szałmuk, z domu Goldman, była szwagierką Sory Kapłan (siostrą jej męża, Chaima Goldmana).

Kim był Ajzyk Szamłuk? Urodził się w Białymstoku w 1897 r. Jego rodzice przybyli tu z Indury. Miał kilkoro braci i sióstr, a cała rodzina mieszkała w początkach XX wieku przy ul. Botanicznej 2. Ajzyk zdobył wykształcenie inżynierskie. Jego brat Szloma był właścicielem składu budowlanego przy ul. Pałacowej, zaś siostra Chana nauczycielką w jednej z białostockich szkół.

Na przełomie lat 20. i 30. XX w. Ajzyk prowadził przedsiębiorstwo budowlane i sprzedaż drewna budowlanego przy Starym Rynku. W 1930 r. zbudował dom przy ul. Starobojarskiej 21a (dziś nie istnieje), w 1936 r. zakładał kanalizację w nowej szkole przy ul. Wiatrakowej, remontował też mosty na rzece Białej. Po 1932 r. Szałmukowie zamieszkali przy ul. Polnej 19, gdzie zastał ich wybuch II wojny światowej. W 1940 r. Ajzyka i Sorę deportowano do Bijska w Ałtajskim Kraju. Tam w 1943 r. Sora zmarła, a Ajzyk powrócił do Polski dopiero w 1946 r.

Co działo się z budynkiem fabrycznym przed 1939 r.? Funkcjonowały w nim głównie przedsiębiorstwa włókiennicze: spółka Kanelów (produkcja sukna i kołder), przędzalnie Hirsza Tabaczyńskiego, Simchy Kotoka oraz spółka Mowszy Londyńskiego i Chaima Złotołowa, a po 1934 r. oddział przedsiębiorstwa Ajzyka Karafioła. Ajzyk Szałmuk w 1946 r. relacjonował, że budynek był "wydzierżawiany na różne cele, ostatnio przed wojną fabrykanci Złotołow i Londyński oraz Tabaczyński dzierżawili ten budynek pod przędzalnię, mając tam swoje maszyny. Dzierżawcy fabrykanci zatrudniali przy swoich maszynach około 30 robotników".

We frontowej kamienicy, oprócz Kapłanów i Szałmuków, mieszkali zamożniejsi kupcy i fabrykanci, w tym właściciele firm prosperujących w stojącym na tej samej posesji gmachu fabrycznym. Pozostawiony w Białymstoku majątek nieruchomy Szałmuków uległ upaństwowieniu. W 1940 r. budynek fabryczny przy ul. Polnej 19 włączono w skład Fabryki Włókienniczej nr 27. W czasie okupacji niemieckiej posesja znalazła się w granicach getta.

Wówczas w dawnej fabryce działała Centrala Przemysłu Włókienniczego. Zdjęcie lotnicze z 1944 r. ukazuje, że z całej zabudowy posesji ocalał tylko trójkondygnacyjny gmach. W sierpniu 1944 r. przejęło go Białostockie Zjednoczenie Przemysłu Włókienniczego i włączyło w skład fabryki przy ul. Włókienniczej 9. Mimo to budynek jeszcze w 1946 r. pozostawał niezagospodarowany.

Powróciwszy do Białegostoku Ajzyk Szałmuk w maju 1946 r. podjął starania o odzyskanie posiadanej przed wojną nieruchomości przy ul. Polnej 19. Urząd Wojewódzki, pod zarządem którego pozostawała, nie widział przeciwwskazań co do jej reprywatyzacji. 23 maja 1946 r. decyzją Sądu Grodzkiego przywrócono inżynierowi Szałmukowi pełnię praw własności. Przed lipcem 1946 r. wydzierżawił gmach przy ul. Polnej 19 oddziałowi Zjednoczenia Przemysłu Spożywczego "Społem" na potrzeby magazynowania transportów UNRRA. Po dokonaniu remontu, 14 września 1946 r. właściciel nieruchomości sprzedał ją Zjednoczeniu "Społem", po czym wyjechał z Polski.

Urząd Wojewódzki nie zorientował się jednak, że gmach fabryczny spod dawnego adresu: ul. Polna 19 w międzyczasie przyporządkowano do ul. Żabiej 2, dlatego nieświadomie wyraził zgodę na jego reprywatyzację. Dopiero w listopadzie 1946 r. Białostockie Zjednoczenie Przemysłu Włókienniczego zauważyło, że odzyskana przez Szałmuka własność to nie byle jaka posesja przy ul. Polnej, ale część fabryki przy ul. Włókienniczej 9! Dziwić może, że przez prawie pół roku zarządca budynku nie wiedział, że gospodarzy w nim zupełnie ktoś inny. Ale takie były uroki życia tuż po wojnie. Pomimo skarg skierowanych przez Zjednoczenie do najwyższych instancji, postępowanie umorzono, a sprawa zakończyła się jedynie pouczeniem miejscowych urzędników. "Społem" pozostało właścicielem omawianej nieruchomości przez kolejne dekady, użytkując stojący na niej budynek jako magazyny i składy (w latach 60. XX w. dobudowano od strony południowej zachowaną do dziś zewnętrzną windę towarową).