80 lat temu do rezerwatu w Puszczy Bialowieskiej przywieziono pierwsze dwa żubry

Rezerwat Pokazowy Żubrów

Rezerwat Pokazowy Żubrów

Popularnie nazywany Pokazówką, położony jest w oddziale 425, opodal szosy Hajnówka - Białowieża. Podlega Ośrodkowi Hodowli Żubrów BPN. To najczęściej i najliczniej odwiedzany obiekt turystyczny BPN.

Rocznie przewija się tu około 140 tys. zwiedzających, w tym młodzieży szkolnej.
Do rezerwatu dotrzeć można autem, skręcając około 3 km przed Białowieżą z szosy na drogę leśną (to miejsce wskazuje drogowskaz). Pieszo można dojść leśną drogą, po której prowadzi żółty szlak turystyczny (wejście na szlak z Białowieży - tuż za dróżniczówką, po prawej stronie szosy) albo kładką "Żebra Żubra" (wejście na szlak - kilkadziesiąt metrów za ostatnimi zabudowaniami

Zastawy, po lewej stronie szosy z Białowieży do Pogorzelc).
Rezerwat w sezonie (15 kwietnia - 15 października) czynny jest codziennie w godzinach 9-17, poza sezonem - od wtorku do niedzieli w godzinach 8-16. Rezerwat zwiedzać można indywidualnie, bez przewodnika (obok każdej z zagród ustawione są tablice informacyjne) lub z przewodnikiem wynajętym w którymś z miejscowych biur turystycznych.

W latach 1967-1971 obsługę przewodnicką w rezerwacie zapewniał białostocki Oddział PTTK, a następnie Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego PTTK w Białowieży.

Pierwszy żubr to czystej krwi byk "Borusse" (ur. w roku 1927 w berlińskim zoo), drugi - to mieszaniec - żubrobizona "Kobolda" (ur. w r. 1927 w Danii). Obie sztuki zostały zakupione przez Rząd Polski w Niemczech.

W tym okresie na świecie pozostawała przy życiu niewielka już liczba żubrów. W Puszczy Białowieskiej wytępiono je całkowicie w 1919 roku. I właśnie we wrześniu 1929 roku rozpoczęto przywracanie żubra białowieskim ostępom. Do Białowieży zaczęto ściągać stopniowo sztuki z ogrodów zoologicznych i zwierzyńców znajdujących się w różnych krajach.

Początki rezerwatu

W roku rozpoczęcia restytucji tego ginącego już gatunku do białowieskiego rezerwatu przywieziono jeszcze (10 października) dwa żubry - czystej krwi "Bisertę" (ur. w r. 1924) i żubrobizonkę "Faworytę" (ur. w r. 1927), obie wyhodowane w ogrodzie zoologicznym w Sztokholmie. Turystom już od momentu rozpoczęcia restytucji stworzono możliwość oglądania zwierząt.

Zwierzyniec w Puszczy Białowieskiej został usytuowany przy drodze łączącej Białowieżę z Hajnówką (oddział 420). Miał powierzchnię 22 ha i podzielony był na 3 zagrody - jedną dużą i dwie małe. W jednej z małych zagród umieszczono sztuki pokazowe. Teren rezerwatu ogrodzono płotem 2-metrowej wysokości z 3-calowych bali, który zabezpieczony został od góry dwoma rzędami kolczastego drutu. W 1932 roku rezerwat ten rozszerzono na oddział 421, dobudowując do niego dużą, 37-hektarową zagrodę, przeznaczoną dla żubrów czystej krwi białowieskiej.

Do jesieni 1932 roku zwiedzający wchodzili bezpośrednio do zwierzyńca. Stwarzało to pewne niebezpieczeństwo dla ludzi. Dla uniknięcia ewentualnych wypadków i zapewnienia spokoju żubrom, urządzono dla turystów trybunę widokową, z której swobodnie można było obserwować zwierzęta chodzące po obszernej polanie.

Wojna nie przeszkodziła

Wojna w 1939 roku zastała w Białowieży już 16 sztuk żubrów. Działania wojenne, na szczęście, nie uszczupliły białowieskiego stada - na koniec 1944 roku w rezerwacie przebywało 17 żubrów. Po wyzwoleniu zapewniono zwierzętom troskliwą opiekę i rezerwat hodowlany wrócił do normalnej pracy. W celu stworzenia lepszych warunków dla rozwijającej się hodowli żubrów przystąpiono do budowy nowego rezerwatu, który oddany został do użytku pod koniec 1946 roku.

Nowo zbudowany rezerwat o powierzchni 123 ha graniczył bezpośrednio ze starym. Ich łączna powierzchnia wynosiła 203,23 ha. Pomyślny rozwój hodowli restytucyjnej żubrów w Białowieży po II wojnie światowej pozwolił przejść do utworzenia hodowli wolnej. W polskiej części Puszczy Białowieskiej pierwsze żubry zostały wypuszczone na swobodę w 1952 roku, a pierwsze cielę na wolności urodziło się w 1957 roku.

Rezerwat pokazowy

Obecny rezerwat pokazowy żubrów o powierzchni 27,90 ha utworzony został w 1936 roku i początkowo był miejscem restytucji tarpana leśnego. Z chwilą zaniechania prac nad restytucją tarpanów i utworzenia w 1955 roku zagrody dla żubrów, rezerwat zaczął pełnić rolę obiektu turystycznego. Wcześniej, w roku 1951, dobudowano do niego nową zagrodę o powierzchni 43,12 ha, która stanowi jego zaplecze. Funkcjonowanie rezerwatu przerwał na około 16 lat remont kapitalny. Na czas remontu, od stycznia 1972 roku, urządzono prowizoryczny rezerwat pokazowy w zagrodach rezerwatu hodowlanego nr 1.

Najważniejsze zwierzęta...

Wyremontowany i zmodernizowany rezerwat został ponownie udostępniony turystom w grudniu 1987 roku. Zwiększony został skład prezentowanych w nim zwierząt. W dniu 10 grudnia 1987 roku umieszczone zxostały w zagrodach żubry i konie typu tarpana, w marcu następnego roku - jelenie, a w listopadzie - łosie i sarny. W 1989 roku zwierzostan rezerwatu zasiliły dziki oraz żubronie. W grudniu 1997 roku przybyły wilki, a w styczniu 2007 roku - ryś. Zwierzęta te są najbardziej charakterystyczne dla Puszczy Białowieskiej. W rezerwacie eksponowane są w warunkach zbliżonych do naturalnych,
Wprawdzie rzadko, ale zdarza się, że rezerwat - w związku z zagrożeniem pryszczycą - zamykany jest czasowo dla zwiedzających. Tak było np. w latach 1960 i 1973.